පසුගිය ජූනි 09-10 යන දෙදින තුල ක්වින්ඩාඕ හි පැවති ෂැන්හයි සහයෝගිතා සංවිධාන සමුළුවේ දී චීන ජනාධිපති ෂී ජින් පින් සහ රැසියානු ජනාධිපති ව්ලැඩිමීර් පූටින් යන නායකයන් දෙපළගේ හමුවක් පැවැත්විනි.මෙම හමුවත් සමඟ පසුගිය වසර පහක කාලය ඇතුලත මෙම නායකයන් දෙපළ 25 වතාවක් එකිනෙකා හමුවී ද්විපාර්ශවික වශයෙන් සාකච්ඡා පවත්වා තිබේ.චීනය සහ එක්සත් ජනපදය අතර පවතින වෙළඳ යුද්ධය ක්‍රමයෙන් උග්‍ර තත්වයකට පත්වන අතර චීනය සහ එහි පැරණි සගයාගේ මෙම හමුවීම චීන-රැසියන් ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා වල නව පරිච්ඡේදයක් විවර කරාවිද? එමෙන්ම චීනය දැනට එය අනුගමනය කරන මධ්‍යස්ථ විදේශ ප්‍රතිපත්තියෙන් බැහැරව එය මුලින් අනුගමනය කල පශ්චාත් මාවෝවාදී විදේශ ප්‍රතිපත්තියකට පිවිසීමේ ප්‍රවණතාවක් පෙන්වමින් සිටිත්ද?මේ නිසා චීනය හා රැසියාවේ අනෝන්‍ය මිත්‍රත්වය සමඟ ඔවුන්ගේ පොදු ප්‍රතිවාදියා වන එක්සත් ජනපදය අර්බුදකාරී සම්භන්දතාවයක නියුතුව සිටින බව පැහැදිලි වෙමින් පවතී.
එක්සත් ජනපදයේ බලපෑම් පොදු සන්දර්භයක් නිර්මාණය කරයි.
පොදුවේ එක්සත් ජනපදය මඟින් චීනය හා රැසියාව යන රටවල් ද්විත්වයටම ආර්ථික හා ආරක්ෂක අංශයන්හි අභියෝග මතුකර ඇත.පසුගිය මැයි 18 වන දින චීනය හා එක්සත් ජනපදය එලඹුන ද්විපාර්ශවික එකඟතාවයට අනුව උග්‍රවෙමින් පවතින දෙරට අතර වෙළඳ යුද්ධය නැවතාලීමට දෙරටම එකඟතාවය පළ කර තිබේ.පසුගියදා චීන නියෝජ්‍ය අග්‍රාමාත්‍ය ලියු හී මහතා වොෂින්ටනයේ සංචාරයක නිරතව සිටියදී මෙකී පුළුල් රාජ්‍යතාන්ත්‍රික අවබෝධතා ගිවිසුම ඇති කර ගන්නා ලදි.
කෙසේවුවද පසුගිය ජුනි 15 වන දින ට්‍රම්ප් පරිපාලනය විසින් චීනයෙන් ආනයනය කරන එක්සත් ජනපද ඩොලර් බිලියන 50 ක් හෝ එයට වැඩි වටිනාකමකින් යුතු ආනයනික භාන්ඩ සඳහා 25% ක බදු අයකරන බව ප්‍රකාශ කරනු ලැබීම බීජිං පරිපාලනයේ බලවත් කෝපයට හේතුවිය.නමුත් එයට ප්‍රථම එක්සත් ජනපදය විසින් ප්‍රකාශයට පත්කරනු ලැබුවේ චීනයෙන් ආනයනය කරන ඉලෙක්ට්‍රොනික ස්පර්ෂක සංවේදී තිර(Touch screens), වානේ ඇතිරැම්, වෛද්‍ය උපකරණ, ගුවන්යානා අමතර කොටස් සහ උපාංග, වියලි කෝෂයන් සඳහා 25% ක බද්දක් අය කෙරෙන බවයි.මෙම තත්වය මත චීනය විසින් එක්සත් ජනපදයට එකට එක කිරීමක් වශයෙන් නරක ප්‍රතිචාරයක් දැක්වීමට කල්යල් බලා සිටින ලද බව පෙනීයයි.
අනෙක් අතට ආරක්ෂක සහ දේශපාලනික ක්ෂේත්‍ර වලදීද එක්සත් ජනපදය විසින් චීනයට අකඃන්ඩ තර්ජනයක් ගෝලීය සන්දර්භය තුල එල්ල කරමින් සිටියි.බීජිං පරිපාලනය සිය ප්‍රමුඛත්වය ලබා දී ඇති එක් වැදගත් කරැණක් ලෙස තායිවානය සම්භන්ද ගැටළුව හැඳිනගත හැකිය.මේ අතර 1979 සිට පැවති චීන- එක්සත් ජනපද ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා පදනම් කර ගනිමින් ට්‍රම්ප් පරිපාලනය විසින් " එක් චීනයක් එක් මාවතක්" යන සංකල්පය පුළුල් කිරීමට උත්සහ ගනිමින් සිටියි.එමෙන්ම කොන්ග්‍රස් මණ්ඩලය විසින් තායිවාන සංචාරක සහ ප්‍රවාහන පනත සම්මත කරමින් ඉහල මට්ටමේ එක්සත් ජනපද රාජතාන්ත්‍රික නිලධාරීන්ට තායිවානය වෙත සංචාරය කිරීම දිරිමත් කරනු ලැබ ඇත.මෙමගින් අපේක්ෂා කරනුයේ නව අවිආයුද සහ යුද්ධෝපකරණ තායිවානය වෙත එක්සත් ජනපදයෙන් විකිණීමේ පහසුකම් පුළුල් කිරීමකි.මෙකී පනත ජනාධිපති ට්‍රම්ප් විසින් ඉතා ඉක්මනින්ම අනුමත කරනු ලැබීම ද චීනයේ දැඩි කෝපය දෙගුන කිරීමට සමත් විය.
ආනයනික චීන භාන්ඩ සඳහා බදු අයකරමින් වෙළඳ යුද්ධයක් සහ තායිවානයට නවීන අවි ආයුද ලබාදීමේ පහසුකම් පුළුල් කරමින් සීතල යුද්ධයක් නිර්මාණය කරමින් එක්සත් ජනපදය වර්තමානයේ චීනය සමඟ පැවති සුපුරැදු එදිරිවාදීබව වර්ධනය කර ගෙන තිබේ.පසුගිය වසර කිහිපය තුල එක්සත් ජනපද යුද නෞකාවන් දකුණු චීන මුහුදේ නිතරම යාත්‍රා කිරීම ද්විපාර්ශවික අර්බුදය තවත් තීව්ර කිරීමට සමත්ව ඇත.
මෙයට සමගාමීව මොස්කව් පරිපාලනයද වොෂින්ටනය සමඟ අර්බුදකාරී තත්වයක පටලැවී සිටියි.2014 වර්ෂයේදී රැසියාව විසින් ක්‍රිමියාව සිය භූමියට ඈදා ගන්නා ලද යුක්රේන හුටපටයේදී එක්සත් ජනපද - රැසියා ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා පහලටම කඩාගෙන වැටුනි.එමෙන්ම එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ යුරෝපීය ප්‍රජාව මඟින් රැසියාව මත ආර්ථික සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සම්බාදක පනවන ලදි.උදාහරණයක් ලෙස රැසියාවේ ජී 08 කන්ඩායමේ සාමාජිකත්වය අත්හිටුවීමට ක්‍රියාකරන ලදි.එක්සත් ජනපදය විසින් රැසියාවේ ආර්ථික හා ආරක්ෂක ක්ෂේත්‍ර සඳහා සම්බාදක තර කිරීම, බල ශක්ති නිෂ්පාදන කර්මාන්ත සඳහා සම්බාදක පැනවීම සහ රැසියානු මූල්‍ය බැංකු මඟින් බටහිර වෙළඳපල තුල සිදුකරන මූල්‍යමය කටයුතු අවහිර කිරීම යන ක්‍රියා මඟින් වොෂින්ටන් පාලනය මඟින් රැසියානු ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවට එල්ල කරන ලද්දේ දැවැන්ත පහරකි.
මෙම ප්‍රවණතාවය ට්‍රම්ප් පරිපාලනය විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද්දේ පසුගිය අප්‍රේල් 06 වනදා සිටයි.එක්සත් ජනපද භාන්ඩාගාර දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් පූටින්ට සම්භන්ද රැසියන් ප්‍රභූවරැන් සත් දෙනෙකුටත්, රැසියානු ජේෂ්ඨ රාජ්‍ය නිලධාරීන් 17 දෙනෙකුටත් එරෙහිව පනවන ලද සම්භාදක මඟින් ඔවුන්ට බරපතල තර්ජනයක් සිදු කරන ලදි.එමෙන්ම ඒ හරහා ජනාධිපති පූටින්ට අනතුරැ ඇඟවීමක්ද සිදු කිරීමට වොෂින්ටන් පාලනය අරමුණු කරන්නට ඇත.ඒ සම්බාදක පනවන ලද රැසියන් ජේෂ්ඨ රාජ්‍ය නිලධාරීන් අතර ජනාධිපති පූටින්ගේ බෑනා කෙනෙක්ද ඇතුලත්වීම මඟිනි.එක්සත් රාජධානිය තුල සිදුවූ ස්නායුක විෂ රසායනික ප්‍රහාරය සම්භන්දව රැසියාවට චෝදනා එල්ල වීමත් සමඟම වොෂින්ටන් පාලනය විසින් එයට ප්‍රතිචාර ලෙස මාර්තු 26 වන දින රැසියන් රාජ්‍යතාන්ත්‍රික නිලධාරීන් සහ බුද්ධි අංශ නිලධාරීන් 60 දෙනෙකු පිටුවහල් කරන බව නිවේදනය කලේය.එමෙන්ම සියැට්ල් හි රැසියන් තානාපති කාර්යාලයද වසා දමන ලදි
මොස්කව් පරිපාලනය සමඟ වොෂින්ටනය ඇති කර ගත් මෙම අලකලංචිය මුළු මැදපෙරදිග කලාපයම උණුසුම් කිරීමට සමත් විය.මේ අතර සිරියාව විසින් එහි කැරලිකරැවන්ට එරෙහිව රසායනික අවි භාවිත කලේ යැයි කරන ලදචෝදනා වලට අනුව එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ප්‍රංශය යන ඒකාබද්ධ ගුවන් බලගණයන් විසින් රැසියන් ආරක්ෂාව යටතේ පැවති සිරියානු හමුදා කඳවුරැ වෙත විනාශකාරී ගුවන් ප්‍රහාර මාළාවක් එල්ල කරන ලදි.පූටින් විසින් එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ ගුවන් බලගණය විසින් මෙලෙස එල්ල කල ගුවන් ප්‍රහාර හෙලා දකින ලද්දේ ඒවා ප්‍රචන්ඩකාරී ප්‍රහාර ලෙස හඳුන්වමිනි.
රැසියානු-චීන ද්විපාර්ශවික බැඳීම් ශක්තිමත්වීම
චීන -රැසියා දෙපාර්ශවයටම එක්සත් ජනපදය ප්‍රමුඛ යුරෝපා සංගමයෙන් එල්ල වන මෙකී ආර්ථික හා ආරක්ෂක තර්ජනයන් හමුවේ මෙකී දෙපාර්ශවය අතර සම්භන්දතා වේගයෙන් වර්ධනය වෙමින් පවතී.බීජිං පාලනය මොස්කව් සමඟ ක්‍රමයෙන් වර්ධනය වන ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා ගොඩනඟන්නට විය.2013 දී වත්මන් චීන ජනාධිපති ෂී ජින් පින් බලයට පත් වීමත් සමඟම චීන -රැසියා උපක්‍රමික අවබෝධතා සහයෝගීතාවය නව යුගයකට එලඹිනි.ෂී සමඟ පූටින් සමීප පුද්ගලික සම්භන්දතාවයක් මෙන්ම සමීපව ක්‍රියාත්මක වීමේ අවබෝධතාවයක් වර්ධනය කර ගත්තේය.
රැසියාව සහ චීනය අතර නව සන්නිවේදන චැනලයක් විවෘත කරමින් 2014 සිට චීන කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ මධ්‍යම කමිටුව සහ රැසියානු ජනාධිපති කාර්යාලය අතර විධිමත් වැඩමුළු රැස්වීම් සෑම වසරක් පාසාම පැවැත්වෙන්නේ ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා වල නව කඩයිමක් පසුකරමින්ය.ද්විපාර්ශවික නායකයන් නිරන්තර විධිමත් කාල සටහනකට අනුව හමුවීමත් ඉහල මට්ටමේ රාජකාරිමය හමු විධිමත්ව පැවැත්වීමත් තුලින් චීනය හා රැසියාව ඉතා සමීප සම්භන්දතාවක් මේ වන විට වර්ධනය කර ගෙන තිබේ.
මේ අතර පසුගිය අප්‍රේල් 1 දා චීන ආරක්ෂක අමාත්‍ය වෙයි ෆෙන්ගි විසින් රැසියන් රාජ්‍යතාන්ත්‍රික සංචාරයක නිරත විය.එයට පසු චීන විදේශ අමාත්‍ය වැංග් යී විසින් රැසියන් සංචාරයක නිරත වන ලද අතර ඔහු රැසියන් ජනාධිපති විලැඩිමීර් පූටින් හමුවී සාකච්ඡා පැවැත්වීය.චීන විදේශ ඇමති වැංග් යී මහතාගේ රැසියානු සංචාරය චීන- රැසියා ද්විපාර්ශවික හමුදාමය සහයෝගීතාවය නිරෑපනය කල අතර එමඟින් එක්සත් ජනපදයේ හමුදාමය අභියෝග වලට මුහුනදීම සඳහා අනෝන්‍ය සහයෝගීතා එකමුතුවක් ලෙස ප්‍රදර්ශනය කලහ.
උතුරැ චීන මෝර්නින් පෝස්ට් පුවත් පත විසින් වාර්තා කර ඇති පරිදි " චීන නව ආරක්ෂක අමාත්‍යවරයා ලෙස මා රැසියාවේ සංචාරයක් සිදුකරන්නේ අප අතර වර්ධනය වී පවතින ඉහල මට්ටමේ ද්විපාර්ශවික සම්භන්දතා පිලිබඳ ලෝකයට අවබෝධයක් ලබා දීමටයි.එමෙන්ම අපගේ හමුදාවන් අතර උපායමාර්ගික සහයෝගීතාවයක් ඇති කිරීමේ දැඩි අධිෂ්ඨානයත් මෙම සංචාරයෙන් නිරෑපනය කිරීමට මා බලාපොරොත්තු වෙනවා " යනුවෙන් චීන නව ආරක්ෂක ඇමතිවරයා විසින් ප්‍රකාශ කර ඇත.එමෙන්ම වැඩිදුරටත් ජනමාද්‍යවේදීන් ඇමතූ හෙතෙම " චීන සහ රැසියා යුද හමුදාවන් අතර පවතින සමීප බැඳීම ඇමරිකානුවන් විසින් තේරැම්ගත යුතුව ඇති බවත් අවධාරණය කලේය.
මෙලෙස වේගයෙන් වර්ධනය වන දේශපාලන සම්භන්දතාවයන් සහ ආර්ථික සම්භන්දතාවයන් උච්ච ස්ථානයට පත් වන අතරතුර අනෝන්‍ය ආර්ථික සහනයන් සහ අනෝන්‍ය ආර්ථික තරඟකාරීත්වය මඟින් චිරස්ථායී සහයෝගීතාවයක් සඳහා පසුබිම නිර්මාණය කරයි.රැසියාව සඳහා චීනය යනු වැදගත් වෙළඳපලක් මෙන්ම ප්‍රාග්ධන ප්‍රබවයකි.විශේෂයෙන්ම මෙය වැදගත් වන්නේ එක්සත් ජනපදය විසින් පනවනු ලැබූ දැඩි ආර්ථික සම්බාදක හමුවේය.චීනය සඳහා රැසියාවේ ස්ථාවර ඉන්ධන හෙවත් ශක්ති සැපයුම ස්ථාවර ආර්ථික වර්ධනයක් සඳහා ඉතා වැදගත්වේ.චීනය වසර 8 ක් පුරාවටම රැසියාවේ සුවිශාලම වෙළඳ සගයා ලෙස ක්‍රියාත්මක වේ.2017 වර්ෂයේදී චීනය සහ රැසියාව අතර ද්විපාර්ශවික වෙළඳ වටිනාකම එක්සත් ජනපද ඩොලර් බිලියන 84.07 ක් වූ අතර එය 20.8% ක සුවිශාල වර්ධනයකි.
මේ අතර දෙරට අතර පවතින බල තුලනය විස්ථාපනය කිරීම සදහා පවතින අන්තර් ජාතික බලපෑම් නිෂ්ක්‍රීය කිරීමට සුහදශීලී වාතාවරනයක් නිර්මාණය කර ඇත.මේ අතර රැසියාව විසින් චීනයේ "එක් තීරැවක් එක් මාවතක් " යන සංකල්පය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී චීනය හා සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කරයි.එමෙන්ම චීනය හා රැසියාව යුරේසියානු ආර්ථික සහයෝගිතා උපායමාර්ගික BRI වැඩසටහන එක්ව ක්‍රියාත්මක කරනු ලබයි.
මතු සම්භන්දයි.
THE DIPLOMAT ඇසුරෙනි.
අනුරාධ සේනාරත්න
